فناوری بلاکچین در دهه گذشته توجه زیادی را به خود جلب کرده است، عمدتاً به دلیل ارتباط آن با ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین. با این حال، پتانسیل واقعی بلاکچین فراتر از ارزهای دیجیتال است. بلاکچین یک سیستم دفتر توزیع شده است که وعده می‌دهد صنایع مختلفی را از مالی گرفته تا بهداشت و درمان، متحول کند. یکی از کاربردهای جالب بلاکچین، نقش آن در مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی اساسی زمان ما است.
وضعیت محیط زیست به نقطه‌ای از نگرانی فوری رسیده است. تغییرات اقلیمی، از دست دادن تنوع زیستی، آلودگی و جنگل‌زدایی مسائلی جهانی هستند که به راه‌حل‌های نوآورانه و مقیاس‌پذیر نیاز دارند. حفاظت از محیط زیست یکی از مهم‌ترین چالش‌های بشری در حال حاضر است و روش‌های سنتی برای مقابله با این مسائل اغلب به دلیل ناکارآمدی، عدم شفافیت و نداشتن هماهنگی جهانی محدود هستند.
در این زمینه، بلاکچین یک فرصت منحصر به فرد برای تحول در نحوه برخورد با حفاظت از محیط زیست فراهم می‌کند. با استفاده از شفافیت، ردیابی و تغییرناپذیری خود، بلاکچین می‌تواند دوران جدیدی از پاسخگویی را در شیوه‌های زیست‌محیطی معرفی کند. این مقاله بررسی می‌کند که چگونه بلاکچین می‌تواند به حفاظت از محیط زیست کمک کند، مزایای بالقوه‌ای که ارائه می‌دهد، چالش‌ها و محدودیت‌های آن، و کاربردهای واقعی که اکنون تأثیرگذار هستند.
در ادامه این مطالب را می خوانید:
درک فناوری بلاکچین
قبل از پرداختن به کاربردهای بلاکچین در حفاظت از محیط زیست، مهم است که درک کنیم این فناوری چگونه کار می‌کند. در هسته خود، بلاکچین یک دفتر توزیع شده است که امکان ثبت و نگهداری امن، شفاف و غیرمتمرکز اطلاعات را فراهم می‌کند. به جای اینکه به یک نهاد مرکزی یا واسطه برای تأیید تراکنش‌ها وابسته باشد، بلاکچین این امکان را می‌دهد که داده‌ها در یک شبکه از رایانه‌ها یا «گره‌ها» تأیید شوند که این سیستم را امن‌تر و مقاوم‌تر در برابر دستکاری می‌سازد.
برخی از ویژگی‌های کلیدی فناوری بلاکچین عبارتند از:
- تغییرناپذیری: وقتی یک تراکنش در بلاکچین ثبت می‌شود، نمی‌توان آن را تغییر یا حذف کرد و این اطمینان می‌دهد که داده‌ها بدون تغییر و دستکاری باقی می‌مانند.
- شفافیت: بلاکچین دید کاملی از تراکنش‌ها فراهم می‌آورد. این شفافیت به هر کسی این امکان را می‌دهد که اطلاعات ذخیره شده در بلاکچین را تأیید کند.
- غیرمتمرکز بودن: هیچ نهاد مرکزی کنترل‌کننده بلاکچین نیست، که خطر نقاط شکست واحد را کاهش می‌دهد و تاب‌آوری در برابر دستکاری را افزایش می‌دهد.
بلاکچین از طریق یک مکانیزم اجماع عمل می‌کند، جایی که شرکت‌کنندگان در شبکه تراکنش‌ها را بر اساس قواعد از پیش تعیین شده تأیید می‌کنند. رایج‌ترین مکانیزم‌های اجماع شامل اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) هستند، هرچند مدل‌های دیگری نیز وجود دارند. نتیجه آن یک سیستم غیرمتمرکز، شفاف و امن است که کاربردهای بسیاری فراتر از ارزهای دیجیتال دارد.
حفاظت از محیط زیست: نیاز به راه‌حل‌های نوآورانه
مسائل زیست‌محیطی شاید بزرگترین چالش بشری امروز باشند. از افزایش دماهای جهانی گرفته تا جنگل‌زدایی، آلودگی و از دست رفتن تنوع زیستی، سلامت سیاره ما در خطر است. طبق گزارش سازمان ملل، بیش از 1 میلیون گونه در معرض خطر انقراض هستند و تغییرات اقلیمی می‌تواند کره زمین را تا پایان قرن از مرز افزایش دمای فاجعه‌بار عبور دهد.
با وجود آگاهی فزاینده از مسائل زیست‌محیطی، سیستم‌های موجود اغلب به دلیل ناکارآمدی، عدم شفافیت یا پاسخگویی ناکافی، قادر به ارائه راه‌حل‌های مؤثر نیستند. به عنوان مثال:
- زنجیره‌های تأمین اغلب غیرشفاف هستند و مصرف‌کنندگان قادر به ردیابی منبع محصولات و مواد اولیه نیستند.
- بازارهای کربن با تقلب، گزارش‌دهی نادرست و دشواری در تأیید اصالت اعتبارات کربن مواجه هستند.
- سیستم‌های مدیریت پسماند با چالش‌هایی در ردیابی و اطمینان از دفع صحیح مواد روبرو هستند.
- سیستم‌های انرژی معمولاً متمرکز هستند و این امر توانایی بهینه‌سازی استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر را محدود می‌کند.
بلاکچین با توانایی خود در ارائه داده‌های امن، شفاف و غیرقابل تغییر، این پتانسیل را دارد که این کمبودها را رفع کرده و آینده‌ای پایدارتر ایجاد کند.
تقاطع بلاکچین و حفاظت از محیط زیست
ویژگی‌های منحصر به فرد بلاکچین—غیرمتمرکز بودن، شفافیت و تغییرناپذیری—آن را به ابزاری قدرتمند برای مقابله با مسائل زیست‌محیطی تبدیل می‌کند. با ارائه سیستمی قابل اعتماد برای ردیابی و تأیید داده‌ها، بلاکچین می‌تواند شفافیت و پاسخگویی در ابتکارات زیست‌محیطی را افزایش دهد.
برخی از روش‌های کلیدی که بلاکچین می‌تواند به حفاظت از محیط زیست کمک کند عبارتند از:
- شفافیت در زنجیره‌های تأمین: بلاکچین می‌تواند به مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها کمک کند تا منبع محصولات را ردیابی کرده و از پایدار بودن و اخلاقی بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنند. این امر به ویژه در صنایعی مانند کشاورزی، معدن و جنگل‌داری مهم است که تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی زنجیره‌های تأمین آن‌ها اغلب پنهان است.
- ردیابی اعتبار کربن و انتشار آلاینده‌ها: بلاکچین می‌تواند امکان ایجاد یک بازار شفاف و امن اعتبار کربن را فراهم کرده و از دو بار شمردن یا تجارت تقلبی اعتبار کربن جلوگیری کند. همچنین می‌تواند کاهش‌های انتشار آلاینده‌ها را تأیید کرده و داده‌های معتبر را در اختیار مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران قرار دهد.
- مدیریت پسماند و بازیافت: بلاکچین می‌تواند با ایجاد سیستم‌های شفاف برای ردیابی دفع و فرآیندهای بازیافت، مدیریت پسماند را بهبود بخشد. قراردادهای هوشمند می‌توانند برای خودکارسازی و اجرای مقررات مدیریت پسماند استفاده شوند و از انطباق با آن‌ها اطمینان حاصل کنند.
- تجارت انرژی و توزیع: بلاکچین می‌تواند تجارت انرژی همتا به همتا را تسهیل کند، به این معنا که افراد و کسب‌وکارها می‌توانند انرژی تجدیدپذیر را مستقیماً خرید و فروش کنند و واسطه‌ها را کنار بگذارند. این می‌تواند بخش انرژی را متحول کرده و آن را غیرمتمرکز و کارآمدتر کند و همچنین به ادغام بیشتر منابع انرژی تجدیدپذیر در شبکه کمک کند.
کاربردهای بلاکچین در حفاظت از محیط زیست
شفافیت زنجیره تأمین
زنجیره تأمین جهانی پیچیده است و اغلب غیرشفاف است. مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها به سختی قادر به ردیابی منبع محصولات و مواد هستند، که این کار را برای اطمینان از پایداری دشوار می‌کند. فناوری بلاکچین راه‌حلی برای این مشکل ارائه می‌دهد که از طریق آن، یک رکورد شفاف و تغییرناپذیر از هر مرحله در زنجیره تأمین، از مواد اولیه تا محصول نهایی فراهم می‌شود.
به عنوان مثال، می‌توان از بلاکچین برای ردیابی منبع روغن پالم استفاده کرد، که محصولی است که معمولاً با جنگل‌زدایی و از دست دادن تنوع زیستی مرتبط است. با استفاده از بلاکچین برای تأیید منشأ روغن پالم، کسب‌وکارها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که محصولاتشان از مزارع به‌طور پایدار مدیریت‌شده به دست آمده‌اند.
ردیابی اعتبار کربن و انتشار آلاینده‌ها
یکی از کاربردهای امیدوارکننده بلاکچین در حفاظت از محیط زیست، در بازارهای کربن است. اعتبار کربن، روشی است که شرکت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیست‌محیطی که انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهند، انتشار خود را جبران کنند. با این حال، این سیستم با مشکلاتی مانند تقلب و عدم تأیید روبرو است.
بلاکچین می‌تواند این مشکلات را با ایجاد سیستمی شفاف و قابل تأیید برای اعتبار کربن حل کند. هر اعتبار صادر شده می‌تواند در بلاکچین ثبت شود و یک رکورد دائمی و غیرقابل تغییر از منشاء و مالکیت آن ایجاد کند. این کار خطر دوباره‌شماری را کاهش می‌دهد و اطمینان می‌دهد که اعتبارها واقعاً کاهش انتشار را نشان می‌دهند.
اقتصاد دایره‌ای و مدیریت پسماند
بلاکچین می‌تواند نقش حیاتی در مدیریت پسماند و بازیافت ایفا کند، که بخش‌های کلیدی از اقتصاد دایره‌ای هستند. با استفاده از بلاکچین برای ردیابی چرخه حیات محصولات و مواد، کسب‌وکارها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که محصولات به‌درستی بازیافت می‌شوند و مقدار کمتری از پسماند به دفن زباله‌ها فرستاده می‌شود.
قراردادهای هوشمند می‌توانند فرآیندهای دفع پسماند را خودکار کنند و اطمینان حاصل کنند که این فرآیندها با مقررات زیست‌محیطی تطابق دارند. برای مثال، بلاکچین می‌تواند برای ردیابی بازیافت زباله‌های الکترونیکی استفاده شود و اطمینان دهد که مواد ارزشمندی مانند طلا، نقره و مس به‌درستی بازیافت و دوباره استفاده می‌شوند.
تجارت انرژی
بلاکچین می‌تواند تجارت انرژی همتا به همتا را فعال کند، به این معنی که افراد و کسب‌وکارها می‌توانند انرژی تجدیدپذیر را به‌صورت مستقیم خرید و فروش کنند، بدون نیاز به واسطه‌ها. این امر می‌تواند بخش انرژی را متحول کرده و آن را غیرمتمرکز و کارآمدتر سازد و همچنین به ادغام بیشتر منابع انرژی تجدیدپذیر در شبکه کمک کند.
برای مثال، بلاکچین می‌تواند برای تأیید منبع انرژی تجدیدپذیر استفاده شود و اطمینان دهد که انرژی خریداری‌شده از منابع پایدار است. این امر به مصرف‌کنندگان اعتماد می‌دهد تا در انرژی پاک سرمایه‌گذاری کنند و از انتقال به یک اقتصاد کم‌کربن حمایت کنند.
مطالعات موردی: بلاکچین در عمل برای محیط زیست
چندین پروژه واقعی در سراسر جهان نشان داده‌اند که بلاکچین چگونه می‌تواند در راستای حفاظت از محیط زیست کار کند. در اینجا به چند نمونه از این پروژه‌ها اشاره می‌کنیم:
- مثال 1: بلاکچین IBM Food Trust: پروژه IBM Food Trust بلاکچینی برای شفافیت در زنجیره تأمین غذا است. این سیستم به مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که منشأ و سفر غذایی که می‌خورند را از مزارع تا فروشگاه‌ها ردیابی کنند. این نوع شفافیت می‌تواند به کاهش ضایعات غذایی و تضمین کیفیت و ایمنی غذا کمک کند.
- مثال 2: سیستم تأیید اعتبار کربن Verra: این Verra یکی از سازمان‌هایی است که از بلاکچین برای تأیید و پیگیری اعتبار کربن استفاده می‌کند. این سیستم امکان تأیید و جلوگیری از دوباره‌شماری اعتبارهای کربن را فراهم می‌آورد و از تقلب در بازار کربن جلوگیری می‌کند.
- مثال 3: تجارت انرژی بلاکچین Power Ledger : این Power Ledger یک پروژه استرالیایی است که بلاکچین را برای تسهیل تجارت انرژی تجدیدپذیر همتا به همتا استفاده می‌کند. این پلتفرم به افراد و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که انرژی خورشیدی و دیگر منابع تجدیدپذیر را به‌طور مستقیم خرید و فروش کنند، که موجب افزایش دسترسی به انرژی پاک و کاهش اتکا به منابع انرژی فسیلی می‌شود.
چالش‌ها و محدودیت‌های بلاکچین در حفاظت از محیط زیست
با اینکه بلاکچین پتانسیل زیادی برای حفاظت از محیط زیست دارد، اما چالش‌هایی نیز برای پذیرش گسترده آن وجود دارد:
- نگرانی‌های مصرف انرژی خود بلاکچین: بسیاری از شبکه‌های بلاکچین، به ویژه در مدل‌های اثبات کار (PoW)، مصرف انرژی زیادی دارند که می‌تواند تأثیر منفی بر محیط زیست داشته باشد.
- موانع تکنولوژیکی و پذیرش: فناوری بلاکچین برای بسیاری از صنایع جدید است و پذیرش آن ممکن است زمان‌بر و پرهزینه باشد.
- چالش‌های قانونی: از آنجا که بلاکچین هنوز در بسیاری از کشورهای جهان به‌طور کامل تنظیم نشده است، مسائل قانونی و مقرراتی می‌توانند موانعی برای گسترش این فناوری باشند.
- آگاهی عمومی و آموزش: بلاکچین به عنوان یک فناوری جدید، نیاز به آموزش و آگاهی بیشتر دارد تا شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان بدانند چگونه از آن به‌طور مؤثر برای حل مشکلات زیست‌محیطی استفاده کنند.
آینده بلاکچین در حفاظت از محیط زیست
آینده بلاکچین در حفاظت از محیط زیست روشن به نظر می‌رسد، به ویژه با پیشرفت‌های مداوم در خود فناوری بلاکچین و ادغام آن با دیگر فناوری‌ها مانند هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیاء (IoT). این ادغام می‌تواند کارایی بلاکچین را در پیگیری داده‌های زیست‌محیطی، مدیریت منابع و کاهش مصرف انرژی به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
علاوه بر این، بلاکچین می‌تواند نقش مهمی در سیاست‌گذاری و حکمرانی زیست‌محیطی جهانی ایفا کند. سازمان‌ها و کشورها می‌توانند از بلاکچین برای ایجاد سیستم‌های شفاف‌تر و کارآمدتر برای پیگیری و کنترل تعهدات زیست‌محیطی خود استفاده کنند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، بلاکچین می‌تواند نقش بسیار مهمی در حفاظت از محیط زیست ایفا کند. از شفافیت در زنجیره‌های تأمین گرفته تا پیگیری اعتبار کربن، مدیریت پسماند و تجارت انرژی تجدیدپذیر، بلاکچین امکانات گسترده‌ای را برای بهبود شیوه‌های زیست‌محیطی فراهم می‌آورد. با این حال، برای اینکه بلاکچین به‌طور کامل در این حوزه اثرگذار باشد، نیاز به نوآوری بیشتر، همکاری‌های گسترده‌تر و آگاهی عمومی داریم. با پیشرفت‌های مستمر در فناوری و پذیرش جهانی آن، می‌توان امیدوار بود که بلاکچین نقش مؤثری در ایجاد یک آینده پایدارتر و کم‌کربن ایفا کند.
نوشته شده در : داشنامه کیوی ایندکس
